Κορώνεια: χθες, σήμερα... αύριο;

Δείτε το μικρό ντοκιμαντέρ που ετοίμασε 

η δημοσιογραφική ομάδα του σχολείου μας 

στο πλαίσιο του Περιβαλλοντικού Προγράμματος : 

"Κορώνεια: μια ζωντανή είδηση για μια νεκρή λίμνη".

Κορώνεια:χθες, σήμερα...αύριο;

Δείτε το βίντεο που ετοίμασε η Περιβαλλοντική μας Ομάδα για την συμμετοχή της στον διεθνή διαγωνισμό "Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον" μέσω της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης.
Με την συμμετοχή αυτή το σχολείο μας -και η χώρα μας- κατέκτησαν την δεύτερη θέση στον Πανευρωπαϊκό Διαγωνισμό των Νέων Δημοσιογράφων για το Περιβάλλον!
Το βίντεο βασίζεται σε συνεντεύξεις που πήραν οι μικροί δημοσιογράφοι κατά τη διάρκεια της χρονιάς από ηλικιωμένους -κυρίως-  κατοίκους των χωριών γύρω από την Κορώνεια.

Οι φωτογραφικές αναμνήσεις των κατοίκων της περιοχής μας συγκεντρώθηκαν όλες σε ένα όμορφο βίντεο...

Παλιές φωτογραφίες της Κορώνειας

Η καταστροφή...φωτογραφίζεται!

Από τους φωτογράφους του Γυμνασίου Εγνατίας:
Κυρίτση Ελένη, Γούτα Βιβή, Καζανά Δημήτρη, Καραγεωργίου Γιώργο, Λιώτη Ευαγγελία, Καραγιαννίδου Αναστασία
αλλά και από τον Φορέα Διαχείρισης Λιμνών Βόλβης και Κορώνειας.

 

Υπάρχει ελπίδα;

Η φύση αναλαμβάνει την λύση

Παρόλη τη χρόνια υποβάθμιση της λίμνης το οικοσύστημα των λιμνών Κορώνειας- Βόλβης μοιάζει να έχει βρει μία νέα ισορροπία και γίνεται φιλόξενος τόπος για ακόμη περισσότερα είδη πουλιών

Για πρώτη φορά μάλιστα από το 1921, επανεμφανίστηκε το απειλούμενο είδος Anser erythropus (νανόχηνα) καθώς και 3 άλλα σπάνια είδη, η κοκκινόχηνα, το στεπογέρακοκαι η χαμωτίδα.

«Το στεπικό λιβάδι που έχει δημιουργηθεί από την πτώση της στάθμης της Κορώνειας, δημιούργησε ένα μεγάλο ενδιαίτημα για πουλιά» εξήγησε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ η ορνιθολόγος, μέλος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας, Μαρία Παναγιωτοπούλου, υπεύθυνη του προγράμματος εποπτείας και αξιολόγησης των ειδών ορνιθοπανίδας που πραγματοποιείται από τα μέσα του 2012 από τον Φορέα Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας - Βόλβης.

Η κ. Παναγιωτοπούλου εξήγησε ότι «Από δύο βαθιές λίμνες γλυκού νερού, έμεινε μόνο η μία με αυτά τα χαρακτηριστικά, η Βόλβη, ενώ η Κορώνεια μετατράπηκε σε μία αλμυρή λίμνη ρηχού νερού»  συμπληρώνοντας ότι, με όρους βιοποικιλότητας σε σχέση με τα πουλιά, το οικοσύστημα έχει βρει ισορροπία.
Τα 4 σπάνια είδη που καταγράφηκαν, είναι παγκοσμίως απειλούμενα και παρατηρήθηκαν ανάμεσα σε κοπάδι που αποτελούνταν από σφυριχτάρια, καστανόπαπιες, διαφόρων ειδών αφρόπαπιες και τη μεγαλύτερη συγκέντρωση του είδους Tadorna tadorna (βαρβάρα) στην Ελλάδα (7.500 άτομα).

Παράλληλα, καταγράφηκε και το είδος Asio flameus (βαλτόμπουφος), ιδιαίτερα σπάνιο στην Ελλάδα, ανεβάζοντας το σύνολο των ειδών που έχει καταγραφεί στην προστατευόμενη περιοχή, στα 300.

Επιπλέον, για μια ακόμη φορά στη λίμνη Κορώνεια καταγράφηκε η απόπειρα του είδους Phoenicopterus roseus (φοινικόπτερο) να φωλιάσει.

Τα αίτια...

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

Συνοπτικά οι λόγοι που οδήγησαν στην καταστροφή της λίμνης παρατίθενται παρακάτω:

Πρώτον: Το ισοζύγιο της λίμνης ήταν αρνητικό σε επίπεδο ποσότητας νερού που κατακρατεί η λίμνη στο τέλος κάθε έτους, εδώ και πολλά χρόνια. Σαν να λέμε δηλαδή ότι το νερό που “φεύγει” από τη λίμνη δεν αντικαθίσταται τουλάχιστον σε ίση ποσότητα με αυτό που εισέρχεται από τις βροχοπτώσεις και τις τοπικές επιφανειακές παροχές (πηγές). Η επεκτατική βιομηχανοποίηση της γεωργίας, ο σπάταλος τρόπος χρήσης του νερού, υδροβόρα καλλιεργούμενα γεωργικά είδη, αλόγιστη και δωρεάν χρήση «αγροτικού νερού» είναι οι αιτίες για την σπάταλη χρήση του νερού μέσω του συγκεκριμένου μοντέλου γεωργίας που ακολουθείται στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής της λίμνης.

 Δεύτερον: Ρύπανση της λίμνης από τις βιομηχανικές και αγροτικές χρήσεις γης, μέσα στην περιοχή που ορίζει ο υδροκρίτης της λίμνης (τα χείλη της λεκάνης απορροής) με βιομηχανικά παραπροϊόντα (βαρέα μέταλλα, τοξικά, επικίνδυνα χημικά) και των προϊόντων απόπλυσης των γεωργικών καταλοίπων (λιπάσματα, φυτοφάρμακα. ορμόνες, ζιζανιοκτόνα κ.λ.π).

Τρίτον: Τα χαρακτηριστικά της λίμνης δεν επιτρέπουν πρακτικές περαιτέρω συσσώρευσης φερτών υλικών στη λίμνη από τους γύρω χείμαρρους/ρέματα. Η καταστροφή των επιφανειακών ρεμάτων/χειμάρρων (εγκιβωτισμός, ευθυγράμμιση, μπάζωμα, χτίσιμο κ.λ.π)  και οι ευθυγραμμισμένοι χείμαρροι, τα εγκιβωτισμένα ρέματα και η απουσία της ρεματικής βλάστησης, είναι οι παράγοντες που επιτείνουν την μεταφορά φερτών υλικών στη λίμνη με συνέπεια το “αβαθές της Κορώνειας” να αυξάνει κατά έτος, και από την έλλειψη νερού λόγω αρνητικού υδάτινου ισοζυγίου, αλλά και από την άνοδο του βυθού της λόγω υπερβολικής απόθεσης φερτών υλικών. Το αβαθές της λίμνης επιφέρει συνθήκες μη οξυγόνωσης των νερών και δεν επιτρέπει την ύπαρξη ζωής στη λίμνη που έχει ανάγκη οξυγόνου (π.χ ψάρια κατά κύριο λόγω, και υδρόβια πουλιά) μετατρέποντάς σιγά-σιγά σε λακκούβα τοξικών αποβλήτων και δηλητηριώδες τέλμα.

Μετά την καταστροφή

Ο αντίκτυπος από την τραγική αυτή οικολογική καταστροφή ήταν τεράστιος. Πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα και τηλεοπτικά ρεπορτάζ, ερωτήσεις στο ελληνικό και στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, παραπομπή της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Και ενώ περιμέναμε ότι η Πολιτεία, επιτέλους αυτή τη φορά θα σοβαρευόταν και θα αντιμετώπιζε με άμεσα μέτρα τη φοβερή υποβάθμιση της λίμνης, είδαμε η πολιτεία  να εστιάζει σε κατασκευαστικά έργα, αποφεύγοντας να αντιμετωπίσει τη γνωστή σε όλους αιτία, δηλαδή την ανεξέλεγκτη βιομηχανική και γεωργική ανάπτυξη της περιοχής!

Ένα πρώτο μέσο προστασίας των πουλιών ήταν να τοποθετηθούν συσκευές που προκαλούν θόρυβο («κανονάκια») για να τρομάζουν και να απομακρύνονται από τα επικίνδυνα νερά της λίμνης. Έτσι τα πουλιά άρχισαν να εγκαταλείπουν τον υδροβιότοπο του θανάτου. Βρήκαν καταφύγιο στη διπλανή λίμνη, τη Βόλβη, που βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση, ενώ αργυροπελεκάνοι εμφανίστηκαν ακόμα και στα νερά του Θερμαϊκού κόλπου. Ωστόσο αυτό το μέτρο δεν είναι αρκετό και μάλιστα κάποιοι επιτήδειοι έκλεψαν κιόλας μερικές από αυτές τις συσκευές που τους ήταν άχρηστες.

Εν τω μεταξύ εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα περιμένουν την άρδευσή τους, οι βιομηχανίες συνεχίζουν να ρίχνουν τα απόβλητά τους, εξακολουθούν να λειτουργούν οι παράνομες χωματερές που μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα.

Χαρακτηριστικό της εγκληματικής προχειρότητας είναι, ότι το 2004 ολοκληρώθηκε το έργο του βιολογικού καθαρισμού του δήμου Λαγκαδά, αλλά κανείς δεν είχε σκεφτεί μέχρι τότε, ότι για να λειτουργήσει και να μειώσει σημαντικά τη ρύπανση της λίμνης, έπρεπε να κατασκευαστεί και να συνδεθεί και το αποχετευτικό σύστημα!

Πώς φτάσαμε στην καταστροφή

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

Από τα τέλη του ’80 κάποιοι μιλούσαν για το θάνατο της Κορώνειας, που τον έβλεπαν να έρχεται, μιλούσαν για αλόγιστη χρήση του νερού από τους γεωργούς και από τις δεκάδες βιομηχανίες, ιδιαίτερα υδροβόρες πολλές από αυτές. Τα άκρως τοξικά βαφεία της παραλίμνιας περιοχής, μόλυναν τον υδροφόρο ορίζοντα και μέσω αυτού τη λίμνη.

Σήμερα, όμως, ο θάνατος (οριστικός;) της Κορώνειας αποτελεί γεγονός, αφού το ελαχιστότατο νερό της πάλαι ποτέ πανέμορφης και ζωογόνας λίμνης είναι ελαχιστότατο σε σχέση με τη δεκαετία του ’80, όταν άρχισαν να φαίνονται τα προβλήματα. Όσο για τη ζωή; Απόλυτη απουσία. Ολοκληρωτικός θάνατος κυριαρχεί στην τοξική λασπώδη «γκιόλα» που δυστυχώς ακόμη επιμένουν να την ονομάζουν λίμνη Κορώνεια.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 άρχισαν να γίνονται εμφανή τα πρώτα σημάδια υποβάθμισης της λίμνης. Η επιφάνειά της από 46 τ.χ. έφτασε το 1995 τα 30 τ.χ., κυρίως λόγω της υπεράντλησης νερού για γεωργική χρήση και δευτερευόντως εξαιτίας των υδροβόρων βιομηχανιών. Ταυτόχρονα η ανεξέλεγκτη ρύπανση από τα απόβλητα δεκάδων βαφείων αλλά και από τα αστικά λύματα του δήμου Λαγκαδά μέσω του ρέματος Μπογδάνα, μετέτρεψαν το νερό της λίμνης… σε υγρό αλκαλικής μπαταρίας!

Η οικολογική καταστροφή είναι πλέον αναπόφευκτη και δεν αργεί να συμβεί λίγα χρόνια μετά, το 1995, με τους μαζικούς θανάτους χιλιάδων πουλιών από αδιευκρίνιστη, μέχρι σήμερα, παθολογική αιτία.

Παρόλο που η περιοχή προστατεύεται από τη διεθνή σύμβαση ΡΑΜΣΑΡ και η Πολιτεία θα έπρεπε από τότε να πάρει άμεσα όλα τα κατάλληλα μέτρα για την αποκατάσταση του υγρότοπου αντίθετα, αντιδρά αναποτελεσματικά

Αναθέτει μελέτες, ξοδεύει εκατοντάδες εκατομμύρια δραχμές και μετά από 5 χρόνια περίπου, εκπονεί το πρώτο Master Plan για τη σωτηρία της λίμνης. Ως κύριο μέτρο πρότεινε την εξωπραγματική μεταφορά νερού από τον Αλιάκμονα, χωρίς βεβαίως να θίξει τα αίτια της υποβάθμισης. Και η υποβάθμιση συνεχίζεται μέχρι το καλοκαίρι του 2002 όταν η λίμνη σχεδόν αποξηράνθηκε. Τον επόμενο χειμώνα οι βροχοπτώσεις αποκατέστησαν ένα τμήμα της λίμνης, αλλά η κατάσταση ήταν πλέον δραματική. Οι τιμές του pH είναι απαγορευτικές, ένα παχύ στρώμα λάσπης καλύπτει τον πυθμένα της, η περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα είναι μεγάλη, η περιεκτικότητα σε οξυγόνο είναι ελάχιστη, οι  αυξομειώσεις της στάθμης  είναι σημαντικές. Παρόλα αυτά η ανεξέλεγκτη απόρριψη ανεπεξέργαστων τοξικών βιομηχανικών λυμάτων συνεχίζεται. όπως βεβαίως και οι χιλιάδες τόνοι φυτοφαρμάκων, ετησίως, που καταλήγουν στη «λίμνη».

Η μεγάλη καταστροφή έρχεται το Σεπτέμβριο του 2004, καθώς χιλιάδες (σύμφωνα με την Κυνηγετική Ομοσπονδία, ανέρχονται σε 30.000), νεκρά πουλιά από 39 είδη, βρέθηκαν στις όχθες της λίμνης. Ανάμεσά τους 250 αργυροπελεκάνοι, είδος παγκόσμια απειλούμενο. Τον Οκτώβριο ήρθε και η σειρά των ψαριών (καθώς η λίμνη είχε εμπλουτιστεί με ξενικά είδη από αγνώστους), που κατά χιλιάδες έπλεαν νεκρά στο νερό. Μερικούς μήνες μετά δημοσιοποιήθηκαν τα αποτελέσματα των εργαστηριακών αναλύσεων σύμφωνα με τα οποία, επιβεβαιώθηκαν οι αρχικές υποψίες ότι οι θάνατοι των πουλιών οφείλονταν σε αλλαντίαση, η οποία προκαλείται από τοξίνες.

 Στα δείγματα νερού που στάλθηκαν σε εργαστήρια στην Αγγλία για να βρουν την αιτία των μαζικών θανάτων βρέθηκε μία παραλυτική βιοτοξίνη που παράγεται από ένα βακτήριο (clustridium botulinum) σε αναερόβιες συνθήκες. Αυτή η τοξίνη σε κανονικές συνθήκες θα διαλυόταν στο νερό, όμως εξαιτίας της πολύ χαμηλής στάθμης του νερού έμεινε αδιάλυτη. Η βιοτοξίνη πέρασε στους μικροοργανισμούς με τους οποίους τρέφονται πολλά είδη πουλιών και προκάλεσε παράλυση του μυϊκού και νευρικού συστήματος των πτηνών. Πολλά πνίγηκαν στην προσπάθειά τους να σωθούν και βρέθηκαν να επιπλέουν στα ρηχά ανάμεσα σε καλαμιές ή στην όχθη.

Όσο για το θάνατο των ψαριών, αυτός αποδόθηκε στο φαινόμενο της ανοξίας, δηλαδή της πλήρους απουσίας οξυγόνου στο νερό.

Η λίμνη Κορώνεια με αριθμούς

Η λίμνη Κορώνεια βρίσκεται στο Νομό Θεσσαλονίκης, στην λεκάνη της Μυγδονίας, στην επαρχία Λαγκαδά. Αλλιώς ονομάζεται Λίμνη Αγίου Βασιλείου (από το ομώνυμο χωριό) ή Λίμνη Λαγκαδά. Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από την Θεσσαλονίκη και από την βόρεια πλευρά της περνάει η Εγνατία οδός.

H Λίμνη Κορώνεια μαζί με την Λίμνη Βόλβη και όλη τη λεκάνη της Μυγδονίας, εκατομμύρια χρόνια πριν αποτελούσαν μία μεγάλη λίμνη. Η Κορώνεια βρίσκεται σε υψόμετρο 75 m από τη θάλασσα. Τη δεκαετία του 1950 ήταν από τις πιο παραγωγικές λίμνες της Ελλάδας σε αλιεύματα. Η επιφάνεια κατά τη δεκαετία 1970-80 ανερχόταν σε 46.000 στρέμματα, το μέσο βάθος της ήταν 5m, το μέγιστο 8m και ο όγκος νερού 300 εκ.m3. Από τότε η έκταση της συνεχώς μικραίνει, και η απόσταση της από την γειτονική Λίμνη Βόλβη συνεχώς μεγαλώνει.

Στη λίμνη καταγράφηκαν 12 είδη πουλιών, από αυτά τα δύο είδη είναι αρπακτικά, ο θαλασσαετός και η αετογερακίνα. Άλλα πουλιά που παρατηρήθηκαν την άνοιξη και το καλοκαίρι είναι: λιμόζες, χαλκόκοτες, μαυροπελαργός, βαρβάρες. Στο τέλος του καλοκαιριού και το φθινόπωρο συγκεντρώνονται στη λίμνη φοινικόπτερα (φλαμίγκο),. Παρατηρήθηκε επίσης ο λαγόγυρος (μικρός εδαφοσκίουρος) στα λιβάδια κοντά στη λίμνη.  Κοντά στη λίμνη στο Σχολάρι υπάρχουν αιωνόβια πλατάνια όπου έχουν τις φωλιές τους σταχτοτσικνιάδες και πετροτριλίδες. Και στις δύο λίμνες (Βόλβη και Κορώνεια) τα υδρόβια φυτά ξεπερνούν τα 330 είδη, ενώ συνολικά τα φυτά είναι περίπου 800 είδη. Τα αμφίβια και τα ερπετά φτάνουν τα 19 είδη, τα πουλιά τα 200 είδη και τα θηλαστικά τα 23.
πηγή  paidio.blogspot.com

Στην Κορώνεια ζούσαν 10 διαφορετικά είδη ψαριών και έβρισκαν καταφύγιο πολλά είδη πουλιών. Εξαιτίας της μεγάλης σημασίας της λίμνης εδώ και 21 χρόνια ο υδροβιότοπος ανήκει στις προστατευόμενες περιοχές από τη Συνθήκη Ραμσάρ. Η περιοχή συμπεριλαμβάνεται ακόμη στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Natura», ενώ χαρακτηρίζεται «περιοχή ειδικής προστασίας» και «ειδικά προστατευόμενη μεσογειακή περιοχή».

Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί όμως δεν ήταν αρκετοί για να σώσουν τη λίμνη. Λόγω της γειτνίασής της με τα πληθυσμιακά κέντρα του Λαγκαδά και της Θεσσαλονίκης δέχεται έντονες ανθρωπογενείς πιέσεις και σταδιακά νεκρώθηκε εξαιτίας της συγκέντρωσης βιομηχανικών, αλλά και γεωργικών δραστηριοτήτων.  Η υπεράντληση μαζί με την ανομβρία, η ρύπανση από φυτοφάρμακα και λύματα από βιομηχανίες και φυσικά η αδιαφορία ευθύνονται για την πορεία της σταδιακά στην καταστροφή και την εξαφάνιση της.